Jongbroed, opfok

Van jongbroed of jonge vis is sprake vanaf het uitkomen van de ➛eieren tot het moment waarop geslachtsrijpheid wordt bereikt.

Dit varieert per soort van slechts enkele maanden bij bijvoorbeeld ➛seizoenvissen tot een paar jaar. Als bij alle dieren is het verloop van deze ontwikkelingsperiode bepalend voor een succesvol leven als volwassen dier.

Bij de meeste vissoorten zijn de jongen nog niet volledig ontwikkeld zodra deze het ei verlaten, en zijn bijna altijd nog van een ➛dooierzak voorzien. Deze wordt opgebruikt alvorens de jonge vis gaat zwemmen. Dit duurt doorgaans één tot tien dagen, soms langer. In die periode ontwikkelen vinnen, spijsvertering en ➛zwemblaas zich volledig, terwijl de jonge vis met een kleefdraad aan voorwerpen hangt of door de ouders wordt verzorgd. Bij enkele vissoorten komen jongen volledig ontwikkeld uit het ei, bijvoorbeeld uit de orde van de ➛Cyprinodontiformes.

Van sommige soorten vullen de jongen hun zwemblaas zodra ze vrij zwemmen. Daartoe staat deze, soms slechts enkele uren, in verbinding met de mondholte of de darmen, en kan het vullen ervan met luchthappen worden geregeld. Het niet kunnen vullen van de zwemblaas is een belangrijke oorzaak voor sterfte onder jongen. Een schoon wateroppervlak zonder ➛kaamlaag vergroot de kans op succes daarbij. Het daarvoor kunnen bereiken van het wateroppervlak is te vereenvoudigen met een lage waterstand en de aanwezigheid van ➛waterplanten. Vaak blijven jongen aan het oppervlak 'plakken' door olie-insluitsels. Andere soorten regelen het vullen van de zwemblaas met een gasklier.

De gevoeligheid van jongen is een ander geval van uitersten. Zijn bij de ene groep dieren de jongen uiterst vatbaar voor veranderingen in samenstelling en temperatuur, geven jongen van andere soorten nauwelijks iets om deze factoren en zijn daarom erg robuust, wat transport van jonge dieren de voorkeur geeft boven volwassen dieren.

Pas geboren vissen verschillen per soort sterk in grootte en vereisen eveneens verschillende formaten ➛jongbroedvoer.

Jongbroedvoer

Jonge vissen kunnen erg verschillen in grootte, van enkele tienden van millimeters tot een halve centimeter of meer. Daarbij verschilt ook nog de bekgrootte. Per geslacht, soms per soort is het daarom van belang te weten met welk formaat voedsel deze jongen te voeren. Bij sommige jongen is dat eenvoudig: die kiezen zelf actief het voor hen geschikte voedsel uit. Veel jongen zijn niet zo actief in het eerste stadium en 'moeten in het voedsel staan', zoals dat onder kwekers wordt aangeduid. Overdaad, dus.

In de natuur valt deze situatie in de regel in een bepaalde periode in het jaar, reden waarom daarin ook de paartijd valt. In gematigd gebied is dat het voorjaar, in (sub)tropisch gebied de moesson of regenperiode.

Juist bij jonge vis is het van groot belang zo afwisselend mogelijk te voeren. Veel vormen van ➛degeneratie en ➛misvormingen zijn te wijten aan te eenzijdige voeding in de periode van opgroeien. Dat betekent dat niet alleen met levend voer kan worden volstaan, hoe goed ook, maar dat ook visvreemd voer als ➛vlokkenvoer en fijngewreven eigeel van belang zijn.

Een overzicht, in oplopende grootte:

• Zeer goed en bijzonder fijn ➛plantaardig voer vormt ➛Spirulina poeder, dat ook voor algen etende vissen geschikt is.
• Het allerfijnste dierlijke voer, tot 200 µm lengte, vormen eencelligen uit de stam van de ➛Ciliophora, ook bekend als infusoriën of infuus. Bekende infusoriën zijn het goed kweekbare pantoffeldiertje (➛Paramecium), en de in veel aquaria onbedoeld aanwezige trompet- en klokdiertjes (➛Stentor, ➛Vorticella). Ook de kleinste vislarven kunnen deze dieren eten en er kan een kweek van worden opgezet.
• Eveneens geschikt voor de allerkleinsten zijn eencellige zweefalgen die tijdens ➛algenbloei op kunnen treden. Ook deze zijn zelf te kweken.
• De zeer kleine ➛Cyclops en ➛Diaptomus ➛naupliën kunnen met een bijzonder fijn net worden gevangen.

  

• Stoffijn ➛droogvoer kan ook door de kleinste jongen worden gegeten.
• Een al zeer lang bekend jongbroedvoer is hard gekookte ➛eidooier.
• Wat groter zijn azijnaaltjes uit het geslacht ➛Turbatrix en microwormen (➛Panagrellus), beide van ongeveer 1 mm lengte, de diameter is echter slechts een tiende daarvan. Deze wormpjes zijn goed zelf te kweken. Zijn de azijnaaltjes vooral geschikt voor jongen die zich bij het wateroppervlak ophouden, microwormen zinken juist naar de bodem. Het wriemelende gedrag kan sommige jongen afschrikken.
• Waarschijnlijk het meest gewaardeerde jongbroedvoer vormen ➛Artemia naupliën, met 0,4 tot 0,7 mm vooral geschikt voor al wat grotere jongen.
• Nog wat groter, tot 2 mm lang, zijn de meercellige raderdiertjes of ➛Rotifera.
• In die categorie valt ook fijngehakte ➛tubifex.
• Ook fijngewreven vlokkenvoer is voor al wat grotere jongen een bruikbare aanvulling.
• De eiwitrijke grindalworm uit het geslacht ➛Enchytraeus is een veel gekweekt jongbroedvoer voor wat grotere jongen.