Cellen

= (voorraad)kamer.

Basisbouwsteen van zowel eencellige als complexe ➛organismen. Afhankelijk van de plaats in het lichaam kunnen deze verschillende vormen en functies hebben, maar vertonen verder alle min of meer dezelfde onderdelen, organellen genaamd. De belangrijkste daarvan zijn:

Een celmembraan. Deze dunne, soepele laag vormt de begrenzing van de cel en laat gecontroleerd stoffen door, meestal met hulpstoffen.
Plantencellen hebben daar omheen nog een celwand, een dikke, stugge laag die de cel stevigheid geeft.
Eén of meer vacuolen; met een waterige vloeistof gevulde blazen, omgeven door een membraan. Deze dient als vochtbuffer en bevat opgeloste afval- en reservestoffen, in bloemen kleurstoffen. Dierencellen bevatten vaak meerdere kleine vacuolen, planten in de regel één grote die vrijwel de gehele cel vult en samen met de celwand deze stijfheid geeft. Deze celdruk wordt ook wel ➛turgor genoemd.
Mitochondriën genereren energie door glucose te verbranden.
Ribosomen maken eiwitten aan voor zeer veel functies, denk aan celmembranen, enzymen, ➛hormonen, ➛DNA, RNA.
Chloroplasten of bladgroenkorrels zetten met zonlicht als energiebron water en ➛kooldioxide om in suikers. Aanwezigheid hiervan maakt een organisme autotroof, zelfvoedend, zoals planten, ➛algen en sommige ➛bacteriën.
De celkern bevat ➛chromosomen, dragers van genetische informatie, de blauwdruk van de bouw van het organisme.

Het cytosol of de celvloeistof is een waterige oplossing met daarin een veelheid van onder meer eiwitten, koolhydraten en ➛zouten. De organellen vormen samen met dit cytosol het cytoplasma, de celinhoud, de celkern wordt daar echter niet toe gerekend.

Alle lichaamsprocessen vinden plaats in cellen. Het geheel aan lichaamsprocessen vormt de ➛stofwisseling. De door het lichaam opgenomen stoffen worden zowel gebruikt voor groei en reserves, in de vorm van vetten en suikers: ➛assimilatie; en voor de vorming van energie voor activiteit: ➛dissimilatie.

De eerder genoemde turgor of celdruk wordt bepaald door de ➛osmotische waarde in de cel. Het nut daarvan wordt zichtbaar bij een plant die water ontbeert: die wordt slap, ook al blijft de stengel stevig aanvoelen.

Cellen vermeerderen zich door zich te delen. Bij eencellige organismen als bacteriën en veel ➛Protozoa gaat dat anders dan bij meercellige organismen, door het ontbreken van een celkern. In algemene zin verdubbelen bij beide eerst de organellen zich, waarna de celmembraan en -wand zich insnoeren vanaf ongeveer het midden, waarna de cel zich heeft verdubbeld. Vervolgens strekt de cel zich: groei. Bij meercellige organismen kunnen ook geslachtscellen worden aangemaakt, waarbij elke cel slechts de halve set chromosomen bevat: de ➛meiose. Combineren van twee geslachtscellen, ➛bevruchting, levert weer een cel met een volledige chromosomenset, maar met een nieuwe combinatie van ➛genen.

Cellofaanplant

➛Echinodorus berteroi