Osmose

= duwen, druk.

➛Diffusie door een filterlaag, bijvoorbeeld een celwand in een vissen- of plantenlichaam, die wel water doorlaat, maar de daarin opgeloste stoffen niet. De diffusie gaat evenwel door: water en stof verdelen zich gelijkmatig met elkaar, zelfs als dat betekent dat er aan weerszijden van de filterlaag een enorm drukverschil ontstaat: kan de stof zich niet over het water verdelen, dan verdeelt het water zich over de stof.

Osmose is een veelvoorkomend proces in het lichaam van alle organismen. In boomwortels zorgt het samen met onder andere verdamping voor worteldruk om water vele tientallen meters op te stuwen. In nieren wordt met osmose de scheiding van afvalstoffen uit bloed geregeld. In het lichaam van waterdieren en -planten heeft osmose vanzelfsprekend veel invloed, vanwege de relatie met hun waterige omgeving, in zowel meer als minder gunstige zin. Vissen die van zoet naar zout water migreren of andersom hebben enige tijd nodig om hun lichaam aan de verschillende ➛zoutgehaltes aan te passen: in het eerste geval drogen ze uit en omgekeerd komen hun lichaamscellen juist onder enorme inwendige druk te staan.

Dialysemembraan is een kunststof vlies dat alleen water doorlaat (semipermeabel), maar opgeloste stoffen niet. Een praktische toepassing van zo'n dialysemembraan komt in de vorm van het ➛osmoseapparaat, waarmee ➛onthard water kan worden verkregen. Zo kan de ➛waterkwaliteit van de oorspronkelijke herkomst van planten en dieren beter worden nagebootst.

Osmose kan tot problemen leiden. Bijvoorbeeld bij het ➛kweken van vissen, die van nature in mineraalarm water leven. In mineraalrijk water kan het voorkomen dat ➛eieren en ➛spermatozoïden teveel vocht verliezen en verschrompelen. Dat kan een verklaring zijn voor het soms moeilijk kunnen kweken van een soort.

Osmoseapparaat

De volledige naam is 'omgekeerd osmoseapparaat'. Onthardingssysteem waarbij door druk tegen de richting van ➛osmose in water wordt gefilterd. Een half doorlatend osmosemembraan wordt in slangvorm gebruikt en met enkele voorfilters aan de waterleiding gekoppeld. Water stroomt door de membraanslang en bij genoeg druk wordt water door de membraan geperst. De opbrengst is ➛demiwater, in dit geval ook wel osmosewater genoemd, gezuiverd van zo'n 95 tot 99% van de stoffen in het leidingwater.

De membraan is het duurste onderdeel van het apparaat en vrij kwetsbaar. Vanaf het in gebruik nemen is het zaak dat deze nat blijft. Voor verdere bescherming zijn een fijnstof en ➛actief kool voorfilter toegevoegd. De fijnstof voorfilter houdt vaste deeltjes in het leidingwater tegen. Het actieve kool is met name bedoeld tegen gechloreerd leidingwater: chloor is erg schadelijk voor de membraan. Beide kunnen het best in ieder geval jaarlijks worden vervangen, afhankelijk van het gebruik.

Tijdens gebruik worden de uitgefilterde stoffen met het afvalwater afgevoerd zodat de membraan niet verstopt raakt. Bij duurdere modellen kan de verhouding tussen osmose- en afvalwater worden geregeld met een instelbare drukbegrenzer. Met het opvoeren van het aandeel osmosewater neemt het aandeel afvalwater af, maar de belasting op de membraan toe.

Alles bij elkaar kost een liter osmosewater 3 tot 6 liter leidingwater. Dit forse watergebruik is dan ook het belangrijkste nadeel van dit type apparaat. Een voordeel is de vrij lage prijs ervan. Een duurder apparaat is bij veel gebruik echter voordeliger door de gebruikte voorfilters. Deze zijn bij duurdere modellen met goedkoper verkrijgbaar filtermateriaal na te vullen, terwijl voor de budgetmodellen moeilijker verkrijgbare en dure kant-en-klare wegwerpfilters nodig zijn. Een nieuw apparaat is dan al gauw goedkoper.