Vinnen

Uitwendige lichaamsdelen voor voortbeweging, stabilisatie en sturen in ➛water.

Vinnen komen bij meerdere diersoorten voor, maar worden toch vooral met ➛vissen geassocieerd. Bij deze bestaan ze uit vliezen die aan ➛vinstralen hun stijfheid ontlenen.

Bij de ongepaarde vinnen zijn deze vinstralen via een benig verlengstuk (vingraten) diep in het lichaam flexibel met doornachtige uitsteeksels van de ruggenwervels verbonden.

Borst- en buikvinnen zijn aan een kraakbeenstructuur bevestigd. De borstvinnen zijn verbonden met de schoudergordel; de buikvinnen zijn verbonden aan een door spieren gedragen been, dat ook met de schoudergordel is verbonden bij vissen waar de buikvinnen kort achter de kop staan.

Vissen beschikken meestal over zeven vinnen, te weten:

• Een rugvin, ook dorsaalvin genoemd, aangeduid met D. Soms is deze in tweeën (➛Cichliformes, ➛Perciformes) of drieën (kabeljauwachtigen) gedeeld; deze worden D₁, D₂ en D₃ genoemd. Deze vin dient vooral voor stabilisatie en soms voor voortstuwing, al kunnen een tweede of derde - weekstralige rugvin ook voor compensatie van ➛stroming zorgen.
• Een staart- of caudaalvin, aangeduid met C. Vooral voor sturen gebruikt, bij vissen in sneller stromend water ook voornamelijk voor voortstuwing aan het eind van hun slingerend achterlichaam. In nood maken bijna alle vissen hiervan gebruik. Ook rug- en aarsvin kunnen daarbij dienen voor voortstuwing, beide staan dan relatief ver naar achteren, als bij de snoek.
• Een aars- of anaalvin, A. Soms in tweeën gedeeld als A₁ en A₂; vooral voor stabilisatie en soms voor voortstuwing, evenals de rugvin is een weekstralig deel voor stromingscompensatie.
• Twee buik- of ventraalvinnen, V. Bij de meeste vissen voor stabilisatie, soms om in rust op te steunen (bv. ➛Characidium), soms vergroeid tot zuignap (➛Oxudercidae). Ook tot antennen vergroeide vormen komen voor (➛Osphronemidae). In dat laatste geval zijn de buikvinnen bijzonder beweeglijk.
• Twee borst- of pectoraalvinnen, P. Deze worden vaak voor de fijne besturing en voortstuwing gebruikt, maar ook als hoogteroer. Dat gaat soms als een roeispaan, waarbij de vinnen in de terugslag (naar voren) worden geknepen; soms als een vleugel met op- en neergaande beweging. Doorgaans zeer bewegelijke vinnen.

Vinnen hebben soms een extra functie, zoals bij de voortplanting bij levendbarende tandkarpers. Ook ter verdediging, bij meervallen die scherpe voorste borstvinstralen hebben, eventueel voorzien van een gifkanaal. Ook stekelbaarzen kunnen hun tot stekels vervormde vinstralen vergrendelen om doorslikken door predatoren te verhinderen.

Vinnen kunnen een bepalend determinatiemiddel zijn. Daarbij gaat het meestal om de rug- en aarsvin. Deze worden in een formule weergegeven. Een letter voor de vin, gevolgd door een Romeins cijfer voor de harde vinstralen en een Arabisch cijfer voor de zachte, bijvoorbeeld D XIV-XVI/8-9 voor een rugvin (dorsaal) met 14 tot 16 harde en 8 of 9 zachte vinstralen; of A 17 voor een aarsvin met 17 (zachte) vinstralen. Een gedeelde rugvin kan als D₁ VI, D₂ 5 worden weergegeven.

Vinrot

Door bacteriën van overwegend het geslacht Columnaris veroorzaakte ➛ziekte waarbij de vinnen worden aangetast, en soms de huid. Het lijkt of de vinnen uit elkaar vallen en als een dor blad vergaan. Meestal is de aantasting het eerst aan de staartvin te zien, deze tast ook meestal het ergst aan. De aantasting is het gevolg van een bacteriële infectie, maar gaat vaak gepaard met een schimmelinfectie van ➛Saprolegnia. Vinrot is een veel optredend bijverschijnsel bij buikwaterzucht (➛Ascites).

Genezing is soms eenvoudig, als de vinrot het gevolg is van een ongunstige waterkwaliteit. Als deze weer op normaal peil wordt gebracht, kan de vinrot stoppen en herstellen de vinnen weer in enkele weken. Anders is het met de erfelijke variant, zoals die voorkomt onder de zwart gekleurde vormen van enkele levendbarende tandkarpers. Deze variant is ongeneselijk.

In de handel zijn meerdere middelen verkrijgbaar die vinrot met succes bestrijden.