Ammoniak
Ammonium
AmmoniakAmmonium
NH₃
Ammoniak, chemische samenstelling NH₃, is een sterk ruikend kleurloos gas, en het eindproduct in het rottings- of ➛ammonificatieproces. Veel bacteriesoorten nemen hieraan deel.
Ammoniak is voor dieren zeer giftig. In neutraal en enigszins zuur water, ➛pH 7 of lager, reageert het met zuren (H⁺) tot het veel minder giftige ➛ammonium (NH₄⁺), en vormt daarmee goed oplosbare zouten die als plantenvoeding kunnen dienen. In water met een pH bóven de 7 treedt de reactie met zuren echter niet op en kan de ammoniakconcentratie gevaarlijk hoog oplopen: één mg per liter is al dodelijk. Dit kan al gebeuren na een 50% waterverversing in een gebied met hard, basisch kraanwater in een aquarium met zacht, enigszins zurig water. In Nederland wordt overigens gestreefd naar neutraal kraanwater, dus met pH 7. Daarom zal dit meestal geen risico vormen.
Veel vissen gaan bij een te hoge concentratie aan ammoniak aan het oppervlak happen alsof er sprake is van zuurstofgebrek, maar als het water een ammoniakgeur heeft, is dát de reden van hun gedrag. Andere symptomen kunnen zijn:
Ammonificatie is de omzetting van eiwitrijk organisch afval in ➛ammoniak (NH₃) door ➛bacteriën, in de volksmond beter bekend als rotting. Dit is een belangrijk proces in de ➛stikstofkringloop, dat zuurstofloos verloopt.
In het aquarium is rotting beter zoveel mogelijk te vermijden, omdat in de beperkte ruimte de concentratie van het zeer giftige ammoniak te snel oploopt. Het is daarom voor een goed draaiend aquarium van belang rottingshaarden snel te verwijderen, zoals een dode vis of garnaal, voedselresten, of ➛bodemrot.
NH₄⁺
Stof die in een zurig milieu ontstaat uit ➛ammoniak en ➛H⁺, en vormt, opgelost in water, zelf en zwak zuur. In tegenstelling tot ammoniak is ammonium tot vrij hoge concentraties onschadelijk voor dieren, en voor planten bruikbaar als ➛plantenvoeding. Ammonium is echter tevens een belangrijke voedingsbron voor ➛algenbloei.
