Thermometer

Meetinstrument om de ➛temperatuur vast te stellen. In Amerika en enkel kleine staten in graden Fahrenheit, °F, in de rest van de wereld met een schaal in graden Celsius, °C. De eerste is naar de laatste om te rekenen met de formule (temperatuur - 32) x 5 / 9. In een tabel:

Ook zijn er ronde thermometers met een wijzer aan een spiraalvormig ➛bimetaal verkrijgbaar, deze zijn doorgaans met een schroef aan de achterkant te herijken en daarmee zeer nauwkeurig, zolang de schaal geen afwijkingen vertoont.

Stickerthermometers met vloeibare kristallen tonen de temperatuur binnen een beperkt bereik, doorgaans 20 tot 30 °C, soms met een vrij moeilijk af te lezen streep die zelden recht is. Beter zijn dan de langere varianten met een verkleurend vakje achter de daarmee aangegeven temperatuur. De levensduur is wisselend.

En natuurlijk zijn er nog de digitale varianten, met of zonder bedrade voeler. Soms ook in stickervorm, waarbij de meter zelf met klittenband kan worden verwijderd. De nauwkeurigheid is doorgaans met een maximale afwijking van 1° C. Wél een groot voordeel van de elektronische variant is het kunnen geven van een signaal als de temperatuur teveel van een ingestelde waarde afwijkt, bijvoorbeeld door een hangende ➛thermostaat. Dat laatste wordt soms pas duidelijk nadat de eerste dieren aan oververhitting overlijden.

Thermoregulatie

Het regelen van de lichaamswarmte bij dieren. Dit gebeurt door het lichaam zelf, in de regel warmbloedig of endotherm genoemd, of door warmte of koude op te zoeken, koudbloedig of exotherm genoemd. Dieren kennen een optimale ➛temperatuur, ongeveer het gemiddelde van de uitersten die nog worden verdragen (temperatuurtolerantie).

In aquaria gehouden dieren hebben te maken met relatief goed warmte geleidend water, wat betekent dat de temperatuur van het water ook die van de dieren is. Overname van een veranderende temperatuur door hun lichaam duurt slechts enkele minuten. De temperatuurtolerantie is in de regel vrij groot. Lage temperaturen leiden echter wel tot tragere bewegingen, maar verhindert deze dieren niet om zich door verschillende warmtezones of ➛thermoclines te verplaatsen.

Thermostaat

Schakelende ➛thermometer. Deze is noodzakelijk voor het op temperatuur houden van (sub)tropisch aquariumwater, door de ➛verwarmer boven de ingestelde temperatuur uit, en eronder weer in te schakelen.

In veel verwarmers is standaard een thermostaat ingebouwd, maar ook losse thermostaten zijn verkrijgbaar, waarop meerdere losse verwarmers kunnen worden aangesloten. Het voordeel is dat het water op temperatuur blijft als een verwarmer het begeeft. Ook kunnen meerdere thermostaten parallel worden geschakeld, waardoor ook deze een back-up hebben.

Is bij goedkope verwarmers de ingebouwde thermostaat vaak op een ➛bimetaal gebaseerd, losse thermostaten zijn elektronisch, evenals die in de wat duurdere verwarmers, wat doorgaans betrouwbaarder en duurzamer is. Het gevaar bij het gebruik van een bimetaal is dat de contactpunten met elkaar kunnen versmelten door de zeer hoge piekstroom bij inschakelen , waardoor de thermostaat kan blijven hangen. Dit kan dierenlevens kosten.

Een ander voordeel van de losse thermostaat is de mogelijkheid de warmte van het water elders te meten en te schakelen dan direkt bij de verwarmer. Deze kan bijvoorbeeld op een koude plek in het aquarium worden geplaatst. Voorwaarde is dan wel dat het elders niet te warm wordt.